Nationalisme is een politieke ideologie die is gebaseerd op het principe dat elke natie het recht heeft om zijn eigen staat te vormen om de sociale, economische en culturele doelstellingen of aspiraties van een volk te bereiken, in het bijzonder de verwezenlijking van een onafhankelijke staat. Deze ideologie wordt vooral gekenmerkt door het gemeenschapsgevoel van een natie, afgeleid van gemeenschappelijke afkomst, religie, taal en interesses. Het is een manier van denken die een land of een regio boven alles verdedigt, zelfs boven mensen. Als gevolg van de Franse revolutiein Europa was er een buitengewone verspreiding van nationalistische sentimenten die tegen het principe van dynastieke legitimiteit waren, volgens welke landen niets anders waren dan patrimoniale eigendommen van koningen.
In andere delen van Europa ontstond nationalisme deels door dezelfde liberale idealen die de revolutie overbracht, maar ook door de invloed van de idealistische en romantische doctrines die zich vanaf het einde van de 18e eeuw in Duitsland begonnen te ontwikkelen.
Sinds het begin van de 19e eeuw verspreidde het nationalistische ideaal zich geleidelijk naar alle volkeren van de wereld en werd het zo een van de fundamentele ideologische elementen van menselijke samenlevingen. De inwoners van een land zouden niet langer louter onderdanen van een koning zijn, maar burgers van een natie wiens culturele essenties het wezen van elk individu confronteerden.
Aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw ontstonden er discrepanties tussen nationalisten, die zo ernstige conflicten tussen naties veroorzaakten. De meeste wereldoorlogen begonnen met nationalistische geschillen. Tegenwoordig zijn er ook terroristische organisaties die onder dit voorwendsel moorden plegen.
Op het gebied van muziek was nationalisme een muzikale beweging die halverwege de negentiende eeuw opkwam om de essentiële waarden van elk ras of elk land door middel van populaire muziek of folklore opnieuw te bevestigen.
