Een peroxide is een polyatomisch anion met de molecuulformule O22. Verbindingen worden in het algemeen geclassificeerd als ionisch of covalent of als organisch en anorganisch. De OO-groep wordt de peroxogroep of peroxidegroep genoemd.
Peroxide verwijst ook naar elke verbinding die het peroxide-anion bevat.
Waterstofperoxide, H2O2, is een eenvoudige peroxideverbinding. Andere anorganische peroxiden zijn bekend (behalve waterstofperoxide). Deze worden geclassificeerd als ionische peroxiden of als covalente peroxiden. Ionische peroxiden bevatten alkalimetaalionen of aardalkalimetaalionen als hun kationen. Covalente peroxiden omvatten waterstofperoxide en ook peroxymonozwavelzuur (H2SO5).
Technisch gezien zijn superoxiden, ozonen en ozoniden peroxideverbindingen, maar vanwege hun speciale eigenschappen worden ze vaak als afzonderlijk beschouwd.
Peroxiden komen van nature in kleine hoeveelheden voor in planten en dieren, water en de atmosfeer. Bij mensen en andere dieren is waterstofperoxide een bijproduct van biochemische reacties. De chemische stof is van korte duur, maar is giftig voor cellen vanwege het vermogen om membraan-DNA, eiwitten en lipiden te oxideren. Deze toxiciteit maakt peroxide nuttig als ontsmettingsmiddel en doodt bacteriën en andere pathogenen. Bijna alle eukaryote cellen vormen echter opzettelijk peroxide in organellen die peroxisomen worden genoemd. De peroxisomen worden gebruikt voor katabolisme van vetzuren, D-aminozuren en polyaminen en biosynthese van essentiële verbindingen voor longfunctie en normale hersenen.
Het enzym catalase gebruikt peroxide om substraten te oxideren om toxines in de nier- en levercellen te neutraliseren. Op deze manier kunnen mensen bijvoorbeeld ethanol metaboliseren tot aceetaldehyde.
Planten gebruiken waterstofperoxide als een signaalstof die de verdediging tegen pathogenen aangeeft.
Sommige peroxiden kunnen organische moleculen verkleuren, daarom worden ze toegevoegd aan schoonmaakmiddelen en haarkleurmiddelen.
Peroxiden worden veel gebruikt om medicijnen en andere chemicaliën te synthetiseren.
De bombadierkever slaat hydrochinon en waterstofperoxide op in buikopslag. Wanneer de kever wordt bedreigd, mengt hij de chemicaliën met elkaar, wat resulteert in een exotherme reactie waardoor de kever de kokende, stinkende vloeistof met gevaar kan spuiten.
De meeste mensen zijn bekend met waterstofperoxide-oplossing, een verdunde oplossing van waterstofperoxide in water. Hoewel huishoudperoxide een veilige chemische stof is, is geconcentreerd peroxide buitengewoon gevaarlijk!
Peroxiden zijn krachtige oxidatiemiddelen die ernstige chemische brandwonden kunnen veroorzaken. Peroxideverbindingen moeten worden opgeslagen in ondoorzichtige containers, op koele, trillingsvrije plaatsen. De hitte en het licht versnellen chemische reacties met peroxiden en moeten worden vermeden.
