Een no-fly zone of no-fly zone (NFZ) is een specifiek gebied van het luchtruim waarin vliegtuigen niet mogen overvliegen. Deze beperking wordt door een staat, op zijn eigen grondgebied, om redenen van nationale veiligheid of door internationale organisaties via een overeenkomst genomen als een manier om criminele regimes te voorkomen die bomaanslagen en gewelddadige aanvallen op hun eigen volk uitvoeren.
Het nemen van een dergelijke beslissing heeft militaire, politieke en diplomatieke gevolgen. Erkend als een stap in de richting van oorlog, lijkt het uitroepen van een no-fly-zone sterk op een gedemilitariseerde zone in dat binnenvallende territorium en zou militaire vergelding kunnen rechtvaardigen.
Om effectief te zijn, moet het gebied worden bewaakt door militaire vliegtuigen die de bevoegdheid hebben om niet-geautoriseerde vliegtuigen neer te halen. De commerciële luchtvaart moet van tevoren worden aangemeld om hun vliegtuigen om te leiden, en vliegtuigen die dit gebied willen verlaten, moeten toestemming vragen voordat ze vertrekken.
Het uitvoeren van een no-fly zone is geen passieve handeling, maar een militaire interventie. Als zodanig is het zeer waarschijnlijk dat de woede van het regime in kwestie, bij afwezigheid van luchtaanvallen, ervoor zou kunnen kiezen om zijn grondaanvallen op de burgerbevolking te intensiveren. Bovendien vereist de handhaving van deze zone vaak luchtaanvallen, die onschuldige burgers in gevaar kunnen brengen.
Historisch gezien zijn er drie no-fly zones geïmplementeerd om ze te beschermen tegen het risico van bombardementen. In 1991, na de eerste Golfoorlog, hebben de geallieerde troepen van de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk zonder VN-besluit twee no-fly zones in Irak ingesteld (een in het noorden en een in het zuiden). Elk gebied was bedoeld om de Irakese bevolking te beschermen die werd vervolgd door Saddam Hoessein. Ze bleven meer dan een decennium van kracht totdat Hussein in 2003 werd omvergeworpen.
Het jaar daarop verliep anders toen in de Balkanoorlog en onder het mandaat van de VN het verbod op militair luchtverkeer in Bosnië-Herzegovina werd opgesteld, onder leiding van de NAVO. Toch kon de verhuizing tragedies zoals de Servische belegering van Sarajevo of de slachting van burgers in Srebrenica niet voorkomen. Het gebied bleef tot 1995.
In maart van dit jaar werd een vliegverbod toegepast op het land Libië om de rebellen te verdedigen tegen de troepen van Muammar Gaddafi (leider van de Libanese regering), die duidelijk de mogelijkheid hebben van een brutaal bloedbad van de oppositie. De beslissing werd genomen door de VN, de operatie begon op 19 maart onder de naam "Dawn of the Odyssey". Verwacht wordt dat Gaddafi omvergeworpen zal worden en dat er niet veel bloed zal stromen op Libanees grondgebied.
Veel landen hebben vliegverboden ingesteld om belangrijke politieke, militaire en historische monumenten te beschermen. Hoewel gehuld in geheimhouding en nooit officieel bevestigd, zijn hier enkele van de meest bekende: de Taj Mahal (India), Machu Picchu (Peru), Buckingham Palace (VK), Negev Nuclear Research Centre (Israël), het Witte Huis, het Pentagon en Walt Disney World (VS). En onlangs heeft de regering in Japan na het nucleaire ongeval in maart van dit jaar een uitsluitingszone van 30 km rond de kerncentrale Fukushima I ingesteld.
